XƯỚNG HỌA THƠ ĐƯỜNG LUẬT

CÁCH THỨC XƯỚNG HỌA THƠ ĐƯỜNG LUẬT

                   

                     Có nhiều cách thức chơi trong xướng họa thơ Đường luật, tùy theo qui định tự đề ra của những người tham gia. Qui định càng khó thi cuộc chơi càng lý thú, người chơi càng chứng tỏ được tài hoa của mình. Nhưng thông thường nhất thì thể thức chơi như sau:

                    Người ta chọn ra một bài thơ Đường luật có sẵn làm đề tài rồi mỗi người dựa vào bài thơ ấy để làm ra một bài thơ. Bài làm đề tài gọi là bài xướng, bài của mỗi người làm ra gọi là bài họa.

                   Bài họa phải thực hiện theo các yêu cầu sau đây:

1-    Theo đúng vần bài xướng. Ví dụ bài xướng có vần bằng gồm các từ: sông-chồng-đông-công-không thì bài họa cũng theo đúng 5 từ ấy, phải đúng cả về nghĩa chứ không chỉ đúng âm. Ví dụ chồng là người chồng chứ không phải chất chồng. Không là có không chứ không phải thinh không …(đây là vần bài “Thương vợ” của Tú Xương).

2-    Theo đúng đề tài của bài xướng. Ví dụ bài xướng nói về người vợ thì bài họa cũng phải nói về người vợ. Có thể nói về người chồng hoặc người yêu nhưng không được nói về cha mẹ, con cái hoặc bạn bè ...

3-    Phải đối luật với bài xướng. Bài xướng luật bằng thì bài họa làm theo luật trắc và ngược lại.

4-    Phải đối ý với bài xướng. Bài xướng khen thì bài họa chê. Bài xướng yêu thì bài họa ghét…

                   Tuy nhiên thực hiện đủ 4 yêu cầu đó rất khó nên nhiều khi người ta giảm bớt cho dễ hơn để thu hút nhiều người tham gia cuộc chơi. Cho nên người ta thường chú ý vào 2 yêu cầu đầu tiên là bài họa theo đúng vần và đúng đề tài là đạt yêu cầu.

                   Cũng cần nói thêm là đối với trường hợp những thân hữu với nhau khi một người làm được một bài thơ mới, công bố ra thì bạn bè chỉ cần họa vần để hưởng ứng cho vui, cho đậm tình thân hữu hơn. Nghĩa là chỉ cần mượn 5 từ của bài xướng để làm bài thơ khác không cần theo đề tài của bài xướng. Tất nhiên nếu có ai họa theo đúng các yêu cầu càng nhiều thì càng hay.

                   Và cũng cần chú ý chỉ mượn những từ là vần chứ không được mượn luôn từ đứng trước nó. Trừ trường hợp từ vần là từ kép hoặc từ láy hiểm hóc không thể có từ khác mang nghĩa giống nó. Ví dụ : Chiêm bao, ủ ê, ngọt ngào …

                   Thông thường người ta xướng họa thể thơ thất ngôn bát cú, ít khi dùng thơ ngũ ngôn hay tứ tuyệt. Có lẽ vì tính chất ngâm nga của thơ thất ngôn bát cú nghe hay hơn.

                   Sau đây là hai bài xướng họa được nhiều người cho là hay nhất, là mẫu mực trong xướng họa thơ luật trên thi đàn Việt Nam.

                   Bài Xướng:

                             TÔN PHU NHÂN QUI THỤC
                                                (của Tôn Thọ Tường)

                   Cật ngựa thanh gươm vẹn chữ tòng
                   Ngàn thu rạng tiết gái Giang Đông
                   Lìa Ngô bịn rịn chòm mây bạc
                   Về Hán trau tria mảnh má hồng
                   Son phấn thà cam dày gió bụi
                   Đá vàng chi để thẹn non sông
                   Ai về nhắn với Châu Công Cẩn
                   Thà mất lòng anh được bụng chồng


                   Bài Họa:

                             TÔN PHU NHÂN QUI THỤC
                                                          (của Phan Văn Trị)

                   Cài trâm sửa áo vẹn câu tòng
                   Mặt ngả trời chiều biệt cõi Đông
                   Ngút tỏa trời Ngô ùn sắc trắng
                   Duyên về đất Thục đượm màu hồng
                   Hai vai tơ tóc bền trời đất
                   Một gánh cương thường nặng núi sông
                   Anh hỡi Tôn Quyền anh có biết
                   Trai ngay thờ chúa gái thờ chồng